zaterdag 15 februari 2014

C: Broedse kip ontmoedigen


Als het aan m'n kippen ligt wordt het écht wel voorjaar. Zij krijgen namelijk zin in kuikentjes! Mijn zwarte kip Ollie, de kleinste en jongste van het stel..en tegelijk ook de laagste in de rang, heeft als eerste last van kriebels. Ollie is geen Orphington-kriel, zoals de andere twee, maar blijkt een Wyandotte te zijn. (Of zoals wij nu zeggen, een WyandOllie..) Een ras dat ook wel bekend staat om haar veelvuldige en trouwe broedsheid. (Iets wat voor de Orphingtons ook niet onbekend is trouwens.) Al zijn er ook Wyandottes en Orphingtons die zelden broeds worden, dus het kan per kip verschillen.
Dat is allemaal leuk en aardig, die broedse eigenschappen, als je er tenminste mee wil fokken. Maar dat is hier echt niet de bedoeling in dit kleine tuintje, hoe schattig die kleine gele kuikentjes ook zijn! Ik ben er dus redelijk op bedacht om signalen van broedsheid tijdig te spotten zodat ik de kippen kan ontmoedigen zich er aan over te geven.

Waarom wordt een kip eigenlijk broeds?

Dat heeft veel met het ras te maken ook. Het ene ras heeft daar meer instinct voor dan het andere. Maar het wordt in ieder geval veroorzaakt door hormonen. Die hormonen kunnen al oplaaien door het zien van een hoopje eieren bij elkaar, door het zien van een andere broedse kip of door het lengen van de dagen. (Regelmatig eitjes rapen is dus slim!) Het is een soort voorplantingsdrang waar ze uiting aan geven, want broedsheid betekent gewoon het willen uitbroeden van eieren, waar kuikentjes uit kunnen komen. Maar toch heeft het op zich niets te maken met de aanwezigheid of bevruchting van een haan. Ook kippen zonder haan kunnen gewoon broeds worden. Een beetje zonde van de energie, zou je zeggen.. maar als het op voortplanting aankomt neemt 'de natuur' nu eenmaal geen risico's, blijkt wel.

Waarom een broedsheid ontmoedigen?

Waarom zou je een broedsheid ontmoedigen als de natuur van de kip het aangeeft? Het is niet zo dat ik hier bang hoef te zijn dat er écht daadwerkelijk kuikentjes van komen. Daar is toch minimaal een heuse haan voor nodig die voor bevruchte eieren kan zorgen, en die heb ik niet. Óf je bent aangewezen op bevruchte eieren van een andere kip (die kun je eventueel bestellen op internet). 
Het is ook niet zo dat ik me laat leiden door het gebrek aan eitjes in die broedse periode (Een broedse kip legt namelijk geen eieren meer, ze zit er alleen maar op) want hoewel ik inmiddels verknocht ben aan 'eigen' eitjes zijn de biologische eitjes van de supermarkt goed genoeg om een periode te overbruggen.
Het is vanwege de gezondheid van de kip zelf dat ik hier zo op let. En wel hierom. 

Over het algemeen duurt een broedsheid iets van 3 weken. In die drie weken staat de kip in het teken van haar nieuwe missie.. broeden, broeden, broeden! Het maakt niet uit of die missie zinvol is of niet (m.a.w. of er daadwerkelijk bevruchte eieren onder liggen, of pingpongballen of zelfs helemaal niets) en dus ook niet of het gaat resulteren in lieve kleine gele pluizenballetjes...de kip gaat ervoor, aan haar zal het niet liggen.
En broeden betekent..op het nest blijven zitten. Con-ti-nu. Vooruit, soms komt ze er heel eventjes vanaf om snel iets te eten en even de pootjes te strekken en te poepen, maar binnen een mum van tijd zit ze weer terug op het nest. 24-7. Als in een trance.
Dit heeft een grote aanslag op de gezondheid van de kip. Niet bewegen, weinig eten en drinken, geen frisse snavel halen. Het is een uitputtende bezigheid. De kip valt af en verzwakt daardoor. In het geval van onbevruchte eieren of pingpongballen (en dus geen kleine kuikentjes na 21 dagen) kan het gebeuren dat een kip zich letterlijk doodbroedt omdat ze maar dóór blijft gaan. Maar zelfs al zou het maar bij 3 weken blijven, waarom zou je een kip dat moeten laten doorstaan, voor niets?
Minder belangrijke, maar ook bijkomende argumenten om een kip zo snel mogelijk te ontmoedigen zijn dat een broedse kip andere kippen aanmoedigt om ook broeds te worden (vaak kan 24 uur broedsheid al voldoende zijn om ook andere kippen te triggeren). De kans dat ik straks met drie broedse en verzwakte kippen zit is niet onaannemelijk. Bovendien houdt een broedse kip een legnest bezet voor andere kippen die wel hun ei kwijt moeten.

Ik weet dat er mensen zijn die het zielig vinden om een kip te ontmoedigen, zelfs mishandeling. Want het is een natuurlijk gedrag en daar hoor je niet bij in te grijpen. Maar ik denk daar toch iets milder over. Al ben ik het zeker niet eens met de manier waarop sommigen proberen hun kip van de broedsheid af te krijgen, op het respectloze af. Maar het alternatief van maar laten broeden voor niets vind ik ook niet echt diervriendelijk. Op tijd licht ingrijpen, vroeg in de broedse fase kan een hele hoop leed besparen. Dan moet je wel de signalen kunnen lezen.

De signalen:

Bij Ollie merkte ik het vooral aan haar geluidjes. Als laagste in de rang was ze altijd redelijk rustig en bewoog ze aan de zijlinie. (Ze wordt niet erg onder de duim gehouden door de andere twee hoor, alleen Popo (de hoogste in rang) wil haar tijdens het eten nog wel eens wegduwen.) Maar ongeveer twee weken voor ze daadwerkelijk broeds werd kreeg Ollie weerwoord. Een kraaiachtig geluid om te laten weten dat ze het er niet mee eens was. Of het nu om het eten ging, of als ik 's avonds nog even met een zaklampje in het hok scheen om te controleren of alle kippetjes oké waren, ze kraste hardop dat we moesten opdonderen.
Ik zei al tegen m'n man: "Ollie heeft echt wel leren vloeken." En ze vloekte veelvuldig!
Als ik haar soms per ongeluk stoorde als ze op het nest zat (ze legde in die periode nog gewoon eitjes zoals altijd) maakte ze juist een meer klokkend geluid en dreigde te pikken, haar veren helemaal opgepoft. 
M.a.w. ze ging méér praten, werd territoriaal en chagrijnig.
Een ander duidelijk signaal. De kale buik. Dit doen de kippen bij zichzelf om meerdere redenen. De uitgeplukte veertjes worden gebruikt om het nest aangenamer te maken, dus als je opvallend veel zachte donsveertjes in het nest vindt, dan kun je al een vermoeden krijgen. (Niet verwarren met de rui in het najaar.)
Daarnaast zorgt een kale buik voor een betere warmteoverdracht aan de eieren als ze erop ligt, en zorgt het voor een juiste vochtigheid daarvan.

Soms kun je het ook merken aan het gedrag van de andere kippen ten opzichte van de broeds wordende kip. Op een of andere manier gaat ze zich anders gedragen wat óns niet altijd opvalt maar de andere kippen wel. Dus als je je kippen goed kent en je ziet dat er iets afwijkends aan de hand is, dan is het altijd slim om ze wat beter in de gaten te gaan houden.

De aanpak:

Kort gezegd. Hoe eerder je ontdekt dat je kip broeds is, hoe beter. Het is dan een stuk makkelijker om haar weer op andere ideeën te krijgen. Kom je er binnen 1-2 dagen achter dan duurt het over het algemeen ook maar 2 dagen om haar weer helemaal de oude te krijgen qua gedrag. Na ongeveer een dikke week zal ze ook weer gewoon eitjes gaan leggen.
Wat ervoor nodig is, is dat je haar van haar missie af moet zien te houden. Zorgen dat ze niet ergens kan settelen om in de broedstand te gaan. Dat betekent het voorlopig continu afschermen van de legnesten of andere fijne, beschutte, enigszins donkere plekken. Het feit dat haar kale buik kan afkoelen werkt ook als een goede prikkel. Geen koud water of iets dergelijks!! Dat wil ik even benadrukken want dat is echt onnodig stressvol. Vaak is gewoon de buitenlucht al voldoende.
Maar er zijn kippen die, als ze wat hardnekkiger broeds zijn, ook buiten op elke plek gewoon maar neerploffen. In dat geval kan het helpen de kip een tijdje op te sluiten in een hok met een fijn rooster als bodem voor de frisse lucht. Wel in de buurt van de andere kippen en met voldoende voer en water en bescherming tegen zon/tocht/regen. Je kunt denken aan een hondenbench die op een brede zijkant staat.
Verwen de kip een beetje met lekkere tractaties, dat helpt ook. Het is niet nodig om haar helemaal te isoleren van de rest, kippen vinden dat over het algemeen helemaal niet fijn.

Hoe ging het met Ollie?

Op een of andere manier heb ik een automatisme ontwikkeld als het om mijn kippen gaat. Als ik thuis ben hou ik ze heel regelmatig in de gaten. Waar zijn ze, zit er een op het nest, hoelang blijft ze daar, resulteert het in een eitje, wat zijn ze aan het doen? Vaak door daadwerkelijk naar buiten te lopen en even contact te maken. Soms door alleen maar een blik uit het raam te werpen. Ik besef dat dat een stuk makkelijker is in een kleine tuin en met maar drie kippen, maar het loont echt de moeite je kippen te leren kennen.
In het geval van Ollie merkte ik dat ze op een middag wel erg lang in het hok op het nest bleef zitten. Tegen de schemer, een paar uur later, zat ze er nóg en vlak voor ik naar bed ging nog steeds, flink vloekend. Ik heb haar gelaten maar toen ze er de volgende ochtend nog stééds zat ben ik eens gaan controleren. Misschien zat er een ei dwars? Nou, nee dus. Ze had keurig een eitje gelegd (ik zag aan de kleur dat die van haar was). 
Dan een klein testje, zette haar neer in de tuin en keek wat ze ging doen. Ze at wat hier, scharrelde even daar..en zat binnen 5 minuten weer op het nest. Oké dame..dat is dus duidelijk. Ollie is broeds.
Heb haar weer van het nest gehaald en in de tuin gezet bij de andere kippen, met de toeloop naar de ren (en dus het hok en de nesten) dicht. Ze was eventjes van slag maar ging toen scharrelen bij de andere kippen voor de rest van de dag. Ze plofte niet neer, dus dat was een goed teken dat het makkelijk zou kunnen gaan verlopen.
Heb haar gedurende de dag af en toe verwend met wat traktaties, een meelwormpje, een rozijntje, wat blaadjes spinazie (Wel goed in de gaten houdend wanneer Popo en Fops een ei moesten gaan leggen, zodat ze in het hok konden. (Gelukkig was het weekend en was ik dus de hele dag thuis.)  's Avond versperde ik de toegang tot de legnesten met een paar dozen. Ollie liep er een paar keer ijsberend voor en ging toen netjes op stok, bij de anderen.
De tweede dag hetzelfde ('s ochtend liet ik Popo en Fops ín de ren tot zij hun eitje hadden gelegd en versperde daarna de legnesten weer met dozen) en Ollie vrij in de tuin. Ze deed redelijk normaal, scharrelde gewoon, nam een zandbad, deed een dutje. Ze liep niet constant naar het hok toe verder. 
De derde dag weer hetzelfde. Vond haar gedrag eigenlijk weer zo als vanouds dat ik tijdens de schemer keek wat ze zou doen als er géén dozen meer in de legnesten lagen (had uit voorzorg wel de nep-eitjes verwijderd). Ze ging gewoon op stok. Ook de volgende ochtend  liep ze gewoon op eigen houtje naar buiten. Vanaf dat moment heb ik haar weer continu vrije toegang tot het hok en de nesten gegeven maar ze heeft er niet meer naar omgekeken.
Na verloop van dagen tot een week nam ook het 'vloeken' weer af. Ollie is weer zichzelf.

Mijn ogen zijn nu gericht op Popo, de bruine kip. Kijk eens wat voor kale buik zíj heeft!! Ze lijkt al verdacht veel op een voorverpakte kip uit de supermarkt!  Fops doet nog niet mee aan al die poeha. Hopelijk blijft dat zo want zij is mijn kleine stresskipje. Wil haar liefst zoveel mogelijk gewoon met rust kunnen laten.






















P.S. Voor de zekerheid nog even nagevraagd bij An, m'n persoonlijke kippendokter, of een kip van haar nutteloze broedsheid afhelpen nadelig is voor de gezondheid of het welzijn van de kip.  Dat was niet zo, zei ze. Al is de manier waarop je dat doet natuurlijk een grote factor voor het welzijn. Maar hormonaal gezien is het geen probleem. Ook niet als ze al wat langer in haar broedsheid zit.
Mijn man (bioloog) ook nog gevraagd of het eigenlijk wel zomaar mag, een vogel (kip) storen in haar broedperiode, ook al zijn de eieren niet bevrucht. In de natuur staan daar flinke boetes op.
Maar ook dat mag. Een kip valt niet onder de Flora-en-Faunawetgeving, maar is geheel en al overgeleverd aan de goede bedoelingen van de mens. (Ik eet geen vlees, kippetjes, bij mij zijn jullie veilig!)

27 opmerkingen:

Anoniem zei

Bedankt voor de info... komt goed van pas!

Unknown zei

Super bedankt voor de info, al is het nu lastig om bij haar te komen, laat staan van het nest af te pakken.
We gaan ons best doen, zodat we hopen dat onze andere 4 er geen last van krijgen

Marga zei

Heel erg bedankt voor de tip
Helaas zitten mijn 2 serama kippies al bijna 2 weken te broeden dus haal ik ze er nu niet meer vanaf want de eitjes zijn wel bevrucht
Maar nu weet ik wel wat ik de volgende keer kan doen

Anoniem zei

Bij mij begon de eerste Seramakriel, twee weken steeds eraf gehaald en bij de andere twee gezet, toen begon de tweede, en nu ook de derde! De draakjes!!! En ik hou ze van het legnest af maar ze gaan gewoon met z'n drietjes op een kluitje in de ren liggen ...
Maar ik hou vol!

cr-mics zei

Haha, ja.. hier zijn ze nu ook steeds tegelijk broeds. Anderhalve week duurde het nu, het lijkt erop dat ze er sinds vanmorgen weer doorheen zijn. Heb ze vaak gelokt met lekkere dingetjes als ik het idee had dat ze te lang maar bleven liggen. Vers blaadje hier, meelwormpje daar.. maar het blijft een hardnekkig iets om te stoppen. Succes!

Anoniem zei

Bedankt voor de duidelijke uitleg en praktische tips!
Vriendelijke groeten van familie de Vries

Anoniem zei

Heel erg bedankt voor de uitleg, ik had reeds een paar x ontdekt dat Dina (kip) geen pluimpjes meer had op haar buik en wist niet hoe dit kwam, nu is dit opgelost!!

Anoniem zei

Mijn 2 kippen ( ik heb er 8) zijn inmiddels over de 6 weken broeds. Niets helpt.
Hoe zie je dat ze zichzelf dood kunnen broeden?
Want als ik de verhalen lees hadden die 2 van mij allang dood kunnen zijn.
Graag een reactie.
Groet,
V.Houtgenoeg

cr-mics zei

Doordat ze de hele tijd op het nest blijven zitten en daarbij amper (of stoppen) met eten, kunnen ze door uitputting sterven. Je kunt checken of ze al erg vermagerd zijn bijvoorbeeld.
Ik zou proberen de dames in ieder geval wat krachtvoer te geven. Bij mij verwen ik ze met een zacht opgebakken eitje met wat knoflook en kruiden erin (oregano, kurkuma etc.) En wat meelwormpjes en soms een paar rozijntjes. En drinkwater met een scheutje ongepasteuriseerde appelazijn erin.
En daarnaast toch blijven proberen ze te ontmoedigen. Kun je ze apart zetten eventueel, zodat ze niet bij de legnesten kunnen komen? Succes!

Anoniem zei

Ze zijn er vanaf!!! Helemaal zoder hulp.
Wel grappig dat deze twee dames nu als koppel alles doen. Samen eten, samen lopen etc.
Toch bedankt voor je reactie, ik weet nu wat ik bij de volgende moet doen.
Gr.
Houtgenoeg

cr-mics zei

Fijn! Dat is opeens wel snel gegaan zeg.. Rare beesten blijven het toch. En grappig om nu twee boezemvriendinnen in je kippentoom te hebben. Verwen ze maar een beetje want ze hebben een slopende tijd achter de rug. 6 weken is erg lang.
En succes met de volgende keer. (Bij mij is er nu ook net weer eentje broeds. Het is even extra opletten en ingrijpen maar het is echt de moeite waard.)

Anoniem zei

Ik heb geen idee van welk ras die twee zijn. Maar het was inderdaad erg lang, bijna 7 weken broeds. De oppas tijdens onze vakantie snapte er ook niks van. En die heeft ook kippen. Het is toeval dat ze de dag na het plaatsen van mijn vraag zijn gestopt. Ik heb van alles gedaan, al die stomme adviezen maar niks hielp. Het is fijner de kippen hun gang te laten gaan. Dat doe ik de volgende keer weer.
Ik heb al een extra legplek erbij gemaakt zodat de andere kippen wel een legplek hebben, want dat was wel steeds een gedoe om een legplek vrij te houden. Ze hebben nu 3 legplekken voor 8 kippen.
Nogmaals bedankt en succes met deze site.

cr-mics zei

Jammer dat je het stomme adviezen vind. Bij mij helpen ze heel goed. Popo, die net broeds was, is nu na 4 dagen weer van haar broedsheid af. Dat scheelt toch wel een hoop rompslomp hoor. Maar je mag natuurlijk zelf bepalen wat je met je eigen kippen doet en wat voor jou werkt.

Kamieleken zei

Al 5 weken zat ze verdwaasd op een meestal leeg nest. Wat ik ook probeerde ik kreeg haar niet genezen van haar broedsheid.
10 dagen geleden ben ik begonnen het advies van Chantal op te volgen en de nesten af te sluiten. Een beetje lastig voor de andere twee kippen, maar nu loopt die broedse alweer 2 dagen onbroeds in de ren. Bedankt!

cr-mics zei

Fijn om te horen, Kamieleken.. en ook vast fijner voor de broedse kip om weer lekker rond te lopen. Verwen haar maar een beetje, na zo'n lange periode mag ze wel wat extra aansterken.

Anoniem zei

Wat een leuk verhaal over de kippen! Herken het helemaal van mijn dames. Leuk zijn ze hé... En bedankt voor een hele leuke site. Kwam hier terecht toen ik zocht naar Epsom zout.

groet,
Annika

Anoniem zei

Jeetje, wat fijn dit... ik twijfel altijd een beetje bij mijn broedse dames.. maar wat ik doe is inderdaad zorgen dat ze niet meer terug kan naar de plek waar ze broeds zit te wezen en nu lees ik dat dat ook de goede manier is... heel fijn, dankjewel!

Unknown zei

Dank je wel voor het uitgebreide verhaal! Sinds gisteren is onze kip broeds en weet ik nu wat er te doen staat :)
Onze 3 kippen missen wel pluimen en hebben kale plekken, maar denk niet dat dit allemaal aan het broedse te wijten valt.

Ma Tok zei

Hartelijk bedankt voor de adviezen. Ik heb hier een chabo-kipje dat nu ook al een paar weken op een legnest wil blijven zitten. En ze heeft al 2 kuikens uitgebroed en grootgebracht dit voorjaar. Ik probeer haar nu ook telkens bij de nesten weg te houden, tot nog toe werkt het nog niet echt, misschien moet ik het wat consequenter doen. Zie verder defamilietok.blogspot.com, het gaat dan over Pippa.

Swinkels zei

Hallo, goed verhaal maar mijn kip is erg hardnekkig aan het broeden......
Ik heb het bijna meteen ontdekt en de kip regelmatig van haar plek gehaald.
Ze zit de ene keer in t ene broedhok en de andere keer in t andere. Ook onder de stok zomaar midden in t hok!!!!
Elke dag laat ik de kippen in de tuin scharrelen en haal dan deze kip ook uit t hok. Het hok gaat dicht anders is ze meteen weer terug.
Het helpt niet. Het duurt nu al ZES weken...........

cr-mics zei

Hallo Swinkel,
Oh, wat ontmoedigend. Sommige kippen kunnen inderdaad zoo hardnekkig zijn. Zolang de kip nog voldoende beweging en eten krijgt is het minder verzwakkend als het zo lang duurt. Maar lastig is het wel.
Veel succes. Groetjes Chantal

Unknown zei

Is het ook goed als je de kip van het nest haalt?

cr-mics zei

Hallo Arwin,

Als je meerdere kippen hebt en daarom de legnesten niet goed kunt afschermen dan zal de broedse kip juist daar te vinden zijn. Geen probleem om haar dan van het nest af te halen. Maar als je niet op een of andere manier die legnesten kunt afschermen voor de broedse kip dan zal ze binnen een paar minuten weer terug op dat nest te vinden zijn. Dat blijft dan dus een eindeloze handeling. Het vraagt wat creativiteit soms om haar te ontmoedigen naar het nest te gaan maar wel nodig als je niet wil dat ze diep broeds wordt.
In de natuur met wilde vogels mag je natuurlijk nooit een vogel op een nest storen, maar voor een kip heeft het geen nadelige gevolgen.

Maaike Bressers-Wiersma zei

Dankje voor je uitvoerige info! Heb sinds maand 3krielemeisjes van mn moeder die opgenomen is, moet nog veel leren. Helaas heeft mijn broedse kipje ergens buuten de tuin plekje gevonden, is hectare verwilderd bos, weet niet precies waar (en er wonen vossen) Vanmorgen kwam ze ff eten, maar ik moest mn kind naar school brengen, kon dus niet volgen... Hoop later vandaag of morgen wel �� en haar dan te ontmoedigen, of veilig naar eigen hok verplaatsen, desnoods...

Dirk zei

Goed geschreven en bedankt voor de info. Ga mijn broedse kip, nu al een 6-tal weken, ook trachten te ontmoedigen.

Unknown zei

Als u ze af en toe buiten zet met eten en drinken, zal dit niet snel gebeuren. Dit kunt u het beste doen als u merkt dat u de kipjes niet meer vaak buiten ziet.

Pol Peters zei

dank u, C voor de info! Onze kippen heten Schelle en Belle. Schelle domineert en is broeds geworden. Door mijn beperkte ervaring heb ik te laat gemerkt dat er een ander gedrag aan 't onstaan was: vreemde schorre geluidjes, leggen in de andere legkast... Gisteren was het duidelijk en het ik met moeite de twee eitjes kunnen rapen. Vandaag zat ze al op het nest terwijl Belle nog moest leggen. Ik heb haar manu militari van het nest gehaald en een traliewerkje voor de legkast geplaatst, in de hoop dat nu ze wat afkoelt!
groetjes!